দুইটি ভগ্নাংশের বিয়োগ করতে হলে, ভগ্নাংশ দুইটিকে সাধারণ হরবিশিষ্ট করে লব দুইটিকে বিয়োগ করলে বিয়োগফল হবে একটি নতুন ভগ্নাংশ, যার লব হবে সাধারণ হরবিশিষ্টকরণকৃত ভগ্নাংশ দুইটির লবের বিয়োগফল এবং হর হবে ভগ্নাংশ দুইটির হরের ল.সা.গু.।
যেমন, axy-byz
=azxyz-bxxyz
=az-bxxyz
উদাহরণ ৬। বিয়োগফল নির্ণয় কর :
(ক) x4a2bc2-y9ab2c3
(খ) x(x-y)2-x+yx2-y2
(গ) a2+9y2a2-9y2-a+3ya-3y
সমাধান : (ক) x4a2bc2-y9ab2c3
এখানে, হর 4a2bc2 ও 9ab2c3 এর ল.সা.গু. 360a2b2c3
∴x4a2bc2-y9ab2c3
=9xbc-4ya36a2b2c3
(খ) x(x-y)2-x+yx2-y2
এখানে হর (x-y)2 ও x2-y2 এর ল.সা.গু. (x-y)2(x+y)
∴ x(x-y)2-x+yx2-y2
=x(x+y)-(x+y)(x-y)(x-y)2(x+y)
=x2+xy-x2+y2(x-y)2(x+y)
=xy+y2(x-y)2(x+y)
=y(x+y)(x-y)2(x+y)
=y(x-y)2
(গ) a2+9y2a2-9y2-a-3ya+3y
এখানে হর a2-9y2 ও a+3y ল.সা.গু. a2-9y2
a2+9y2a2-9y2-a-3ya+3y
=a2+9y2-(a-3y)(a-3y)a2-9y2
=a2+9y2-(a2-6ay+9y2)a2-9y2
=a2+9y2-a2+6ay-9y2a2-9y2
=6aya2-9y2
কাজ : বিয়োগ কর : ১। xx2+xy+y2 থেকে xyx3-y3 ২। 11+a+a2 থেকে 2a1+a2+a4 |
লক্ষণীয় : বীজগণিতীয় ভগ্নাংশের যোগ ও বিয়োগ করার সময় প্রয়োজন হলে প্রদত্ত ভগ্নাংশগুলোকে লঘিষ্ঠ আকারে প্রকাশ করে নিতে হবে।
যেমন, a2bcab2c+ab2cabc2+abc2a2bc
=ab+bc+ca
=a×cab×ca+b×abc×ab+c×bca×bc [হর b,c,a এর ল.সা.গু. abc]
=ca2abc+ab2abc+bc2abc
=ca2+ab2+bc2abc
উদাহরণ ৭। সরল কর :
(ক) x-y(y+z)(z+x)+y-z(x+y)(z+x)+z-x(x+y)(y+z)
(খ) 1x-2-1x+2-4x2+4
(গ) 11-a+a2-11+a+a2-2a1+a2+a4
সমাধান : (ক)x-y(y+z)(z+x)+y-z(x+y)(z+x)+z-x(x+y)(y+z)
এখানে হর, (y+z)(z+x), (x+y)(z+x) ও (x+y)(y+z) এর ল.সা.গু. (x+y)(y+z)(z+x)
∴x-y(y+z)(z+x)+y-z(x+y)(z+x)+z-x(x+y)(y+z)
=(x-y)(x+y)+(y-z)(y+z)+(z-x)(z+x)(x+y)(y+z)(z+x)
=x2-y2+y2-z2+z2-x2(x+y)(y+z)(z+x)
=0(x+y)(y+z)(z+x)
=0
(গ) 11-a+a2-11+a+a2-2a1+a2+a4
এখানে, 1+a2+a4=1+2a2+a4-a2
=(1+a2)2-a2
=(1+a2+a)(1+a2-a)
=(a2+a+1)(a2-a+1)
এখানে হর 1-a+a2, 1+a+a2 ও 1+a2+a4 এর ল.সা.গু. (1+a+a2)(1-a+a2)
=1+a2+a4
∴11-a+a2-11+a+a2-2a1+a2+a4
=1+a+a2-1+a-a2-2a1+a2+a4
=01+a2+a4
=0
Read more
আমাদের অল-ইন-ওয়ান মোবাইল অ্যাপের মাধ্যমে সীমাহীন শেখার সুযোগ উপভোগ করুন।
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago